عازم یک سفرم
سفری از خود من تا به خودم
مدتی هست نگاهم به تماشای خداست
و امیدم به خداوندی اوست
رسول خدا (صلى الله علیه و آله) :
لو یعلم العبد ما فى رمضان لود ان یكون رمضان السنة؛
اگر بنده «خدا» مىدانست كه در ماه رمضان چیست [چه بركتى وجود دارد] دوست میداشت كه تمام سال، رمضان باشد.
(بحار الانوار، ج 93، ص 346)
حلول ماه رمضان ماه رحمت و غفران الهی مبارک باد
ماه رمضان نهمین ماه از ماههای قمری و بهترین ماه سال است ، واژه رمضان از ریشه «رمض» و به معنای شدت تابش خورشید بر سنگریزه است . میگویند چون به هنگام نامگذاری ماه های عربی، این ماه در فصل گرمای تابستان قرار داشت، ماه «رمضان» نامیده شد، ولی از سوی دیگر، «رمضان » از اسماء الهی است. این ماه ماه نزول قرآن و ماه خداوند است و شبهای قدر در آن قرار دارد . فضیلت ماه رمضان بسیار زیاد و نامحدود است . بهترین فرصت برای به دست آوردن کمال و معنویت ؛ ماهی که می توان در آن به تقرب رسید و حقایق را آنگونه که هست نظاره کرد.در این ماه شریف ؛ روحانیت خاصی بر جسم و روح انسان حاکم است و آدم خاکی به واسطه تاثیر این حالات احساسی آسمانی دارد . رمضان ؛ ماه رحمت و غفران الهی است که دریای بیکران لطف و عنایت حضرت دوست در آن جوشش و تلاطم دیگری دارد .
رمضان فرصتی استثنایی است که لحظه لحظه آن را باید قدر دانست .برای بهره مند شدن از فیوضات ماه میهمانی خدا باید یک برنامه عبادی روزانه برای خود ترسیم نماییم.در روایات اهل البیت علیهم السلام این برنامه روزانه عبادی برای ما ترسیم شده است .
بشارت به قدوم رمضان
رسول اکرم (ص)، اصحاب و یاران گرامی خود را به قدوم رمضان و آمدن آن بشارت میداد و میفرمودند: رمضان ماه پر خیر و برکت در راه است، خداوند متعال روزهداری این ماه را بر شما ای امت اسلام، فرض و واجب نموده، شبی در رمضان وجود دارد که ثواب و پاداش عبادت یک شب آن بهتر از ثواب و پاداش هزار ماه است، کسی که از ماه رمضان محروم گشت بیگمان از همه خوبیها محروم گشته است»
و نیز فرمودند: چون رمضان آید، دروازههای بهشت گشوده و دروازههای دوزخ بسته گردد و شیاطین به زنجیر کشیده میشوند»
رمضان، میدان مسابقه در اعمال نیک
پیامبر عظیمالشأن اسلام (ص) بهترین اسوه و الگو برای امت اسلامی است. آن حضرت (ص) بخشندهترین انسانها بود. راوی میگوید: رسول الله (ص) در ماه مبارک رمضان بر جود، کرم، احسان، نیکوکاری، بخشش و صلهرحم خود میافزودند و جود و کرمش فراگیرتر از باد وزنده بود؛ و نیز در ماه مبارک رمضان قرآن را با جبرئیل (ع) مرور میکردند و در آخرین رمضان عمر شریفش دو بار قرآن کریم را با جبرئیل (ع) مرور کردند.
مرور قرآن یعنی قرآنخوانی دورهای که چند نفر با هم به ترتیب، قرآن میخوانند و دیگران استماع میکنند. خوشبختانه این شیوه قرآنخوانی هنوز در بسیاری از مساجد بلاد اسلامی پررنگ و به قوت خود باقی است هر چند در بعضی از مساجد کم رنگ و یا متأسفانه متروک شده است.
فضائل ماه رمضان
گرچه ذکر تمام فضائل ماه مبارک رمضان از حوصله این مقال خارج است؛ ولی پرداختن و ذکر برخی از فضائل آن از نظر قرآن و روایات اسلامی خالی از لطف نیست.
1. برترین ماه سال
ماه مبارک رمضان به جهت نزول قرآن کریم در آن و ویژگی های منحصری که دارد در میان ماه های سال قمری برترین است؛ قرآن کریم می فرماید: «ماه رمضان ماهی است که قرآن برای هدایت انسان ها در آن نازل شده است.»(6)
پیامبر گرامی(ص) درباره ماه رمضان می فرماید: «ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب هایش بر همه شب ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته اید، نفس های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است…. بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می کند… .»(7)
2. نزول کتب آسمانی در این ماه
تمام کتب بزرگ آسمانی مانند: قرآن کریم، تورات، انجیل، زبور، صحف در این ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(ع) می فرماید: «کل قرآن کریم در ماه رمضان به بیت المعمور نازل شد، سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم(ص) و صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجدهم ماه رمضان نازل شد.»(8)
3. توفیق روزه
در ماه رمضان خداوند متعال توفیق روزه داری را به بندگانش داده است؛ «پس هر که ماه [رمضان] را درک کرد، باید روزه بگیرد.»(9)
انسان افزون بر جنبه مادی و جسمی، دارای بُعد معنوی و روحی هم هست و هر کدام در رسیدن به کمال مطلوب خود، برنامه های ویژه را نیاز دارند، یکی از برنامه ها برای تقویت و رشد بُعد معنوی، تقوا و پرهیزگاری است؛ یعنی اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوی رشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید هوای نفس خود را مهار کند و موانع رشد را یکی پس از دیگری بر دارد و خود را سرگرم لذت ها و شهوات جسمی نکند. یکی از اعمالی که در این راستا مؤثر و مفید است روزه داری است، قرآن کریم می فرماید: «… ای افرادی که ایمان آورده اید! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه که بر پیشینیان از شما نوشته شده، تا پرهیزگار شوید.»(10)
ت.
رمضان باعث کفاره گناهان
رمضان مانند حج و عمره و نماز جمعه و جماعت سبب آمرزیده شدن گناهان میشود. در حدیث صحیح آمده است:
خواندن نمازهای پنجگانه با جماعت و حضور در نماز جمعه و عمره تا عمره آینده و رمضان تا رمضان آینده و… باعث کفاره گناهان کوچک انسان میگردد. البته گناهان بزرگ با توبه نصوح بخشوده میگردد.
ثواب روزه بینهایت مضاعف
در حدیث قدسیآمده است: تمام کردار بنیآدم چند برابر میگردد؛ هر حسنهای بین ده تا هفتصد برابر پاداش داده میشود به جز روزه که بینهایت مضاعف میگردد؛ چون روزه عبادت ویژهای است که به خدا وابسته و تنها خداوند متعال از حالت روزهدار مطلع و آگاه است. از این رو خداوند متعال فرموده است: روزهدار به خاطر رضایت من، آب و غذا را ترک کرده است، پس پاداش روزهاش به خود من بر میگردد، و بر حسب نیت پاک و اخلاص او، ثواب روزهاش بینهایت مضاعف میگردد.
در حدیث دیگری آمده: کسی که با انگیزه ایمانی و اخلاص عمل، رمضان را روزه بگیرد، گناهان گذشته او بخشوده میشود».
مضاعف شدن روزه بر چه اساسی است؟
روزه تنها ترک خوراک و آب نیست، بلکه روزه شرعی و حقیقی و قانونمند اسلامی همان روزهای است که به اضافه ترک آب و غذا، یک انقلاب درونی که سازندگی دارد در شخص روزهدار ایجاد گردد و خود را از هر نوع آلودگی و گناه دور سازد و به عبارت دیگر روزهای همراه با ترک غذا و آب از تمام گناهان، نافرمانیها، آزارها و… دست بشوید و تمام اعضای او روزهدار باشد، چنین روزهای مقبول درگاه حقتعالی قرار میگیرد، و ثواب بینهایت برای روزهدار محقق میگردد.
در حدیث صحیح آمده است: آن کس که در هنگام روزهداری گفتار حق را رها کند و گواهی ظالمانه بدهد، روزه او مورد قبول درگاه حقتعالی قرار نگیرد و خداوند متعال هرجی برای او نمیبیند که خوراک و آب را رها کند، چرا که حقیقت روزه مقصود است نه نخوردن و نیاشامیدن.بنابراین روزه حقیقی روزهای است که بازدارنده و سازندگی داشته باشد و چنین روزهای که سازندگی دارد، ثواب و پاداش بسیاری دارد.
قداست رمضان
رمضان بهار عمر و بهترین فرصت مناسب برای اصلاح خود و جامعه اسلامی است که کلیه مکلفان به طور مشترک به عبادت روزه مشغول و برای کسب معنویات و جبران گذشته بسیج و هماهنگ میشوند، مسلمانی که نسبت به رمضان دید منفی داشته باشد و از برنامههای ویژه این ماه پر خیر و برکت فاصله بگیرد و حتی با کمال جرأت در انظار عمومی تظاهر به روزهخواری کند، مثل اینکه به زبان حال خود میگوید: ای ملت مسلمان من از شما جدا و بیزار گشتهام و با این شعار ننگین علیه خود اعلام جنایت و جرم میکند. این امر مستوجب تعزیر و عقوبت است. بر مسئولان لازم است که به طور جدی با چنین منکراتی مبارزه کنند و بر فردفرد مسلمان واجب شرعی است که در ریشهکن کردن منکرات، حکومت اسلامی را یاری کنند.
ویژگیهای ماه مبارک رمضان
ماه مبارک رمضان ویژگیهایی دارد که به مهمترین موارد آن اشاره میکنیم:
- از بین دوازده ماه سال تنها «رمضان» در قرآن کریم ذکر شده است.
- رمضان مختص امت اسلامی است.
- ثبوت هلال رمضان نسبت به روزهداری با یک شاهد عادل، ممکن است، در صورتی که برای ثبوت ماههای دیگر و یا ثبوت رمضان نسبت به غیر روزه حداقل دو شاهد عادل لازم است.
- مضاعف شدن ثواب روزه رمضان و هر روزه مستحب دیگر.
- استغفار فرشتگان برای روزهداران تا هنگام افطار.
- مستحب بودن نماز ویژه رمضان به نام نماز تراویح.
- گشوده شدن دروازههای بهشت و بسته شدن دروازههای دوزخ و به زنجیر کشیدهشدن شیاطین در ماه رمضان.
- آراسته شدن بهشت و اعلام آمادگی آن برای پذیرایی از روزهداران هر ساله در ماه مبارک رمضان صورت میگیرد.
- وجود شب قدر در شبهای رمضان.
10. وجوب پرداخت زکات فطر از خصایص و ویژگیهای رمضان است.